Het hebben van een schadelijke relatie kan aanvoelen als een hel.
Je weet niet of je de gek bent of dat zij dat zijn.
Je weet niet wat je moet doen, tot wie je je moet wenden of wat je van je situatie moet denken.
Als je vermoedt dat je in een schadelijke relatie verkeert, helpt dit artikel om je vermoedens te bevestigen (of uit te dagen) en geef je opties voor wat je vervolgens kunt doen.
Laten we beginnen met een basisdefinitie.
Wat is een schadelijke relatie?
Een schadelijke relatie is een relatie die mentaal, emotioneel of spiritueel schadelijk is. Schadelijke relaties worden bepaald door angst, onderwerping / overheersing (of ongelijkheid) en bedrog.
27 tekenen van schadelijke relaties
Let op de volgende signalen:
- Je loopt op eierschalen – je merkt dat je de hele tijd op eierschalen loopt uit angst je partner van streek te maken.
- Je kunt niet vrijuit spreken – je kunt niet openlijk over je gedachten, gevoelens of behoeften spreken zonder bang te zijn voor negatieve repercussies.
- Het gaat altijd over hen – je relatie gaat altijd over het behagen van, luisteren naar of hooghouden van de ander – maar ze keren nooit de gunst terug.
- Waarden opgeven – je compromitteert je eigen waarden, interesses, vriendschappen, enz. om de relatie te behouden.
- Je uitgeput en depressief voelen – je voelt je meestal uitgeput, depressief of van streek rond je partner.
- De rol van ouder of therapeut spelen – je bevindt je vaak in de rol van therapeut of ouder van je partner, in plaats van een volwassene in een relatie.
- Uitgelachen worden – je partner maakt grapjes over je gebreken en gevoeligheden, hetzij passief (door je “minder dan” te behandelen) of actief (door uitschelden of beledigingen).
- Uitgebuit worden – je partner profiteert financieel, emotioneel, mentaal of seksueel van je.
- Altijd met hen eens zijn – je voelt altijd de behoefte om het met je partner eens te zijn, anders zijn er negatieve gevolgen.
- Constant drama – je voelt altijd een gevoel van bedreiging om hen heen, omdat drama / chaos hen overal lijkt te volgen.
- Strikte rollen – je hebt het gevoel dat je een rol moet spelen en als je durft te veranderen, zal je hele relatie afbrokkelen.
- Jaloers op jouw succes – in plaats van je triomfen te vieren, voelt je partner zich gedwongen om je naar beneden te halen.
- Brengt het ergste in jou naar boven – in plaats van je te helpen de best mogelijke versie van jezelf te zijn, voedt je partner je schaduwzelf en lijkt hij/zij het leuk te vinden om je zelfvernietiging te zien.
- Teruggaan in plaats van vooruitgaan – op persoonlijk en spiritueel niveau ga je achteruit in plaats van vooruit en stagneert je zelfgroei rond je partner.
- Geen ondersteuning – je kunt niet bij elkaar terecht voor emotionele en mentale ondersteuning in tijden van nood.
- Onbetrouwbaar – je kunt je partner niet vertrouwen om financiële steun te bieden, een helpende hand te bieden of zelfs maar op tijd aan afspraken of toezeggingen te komen.
- Misleiding, achterdocht en paranoia – er is een impliciet gebrek aan waarachtigheid in je relatie en je hebt je partner misschien op heterdaad betrapt in vele leugens.
- Zelf-absorptie – ze zijn verstrikt in hun eigen problemen, doelen, verlangens, en jij ook – er is geen ontmoetingspunt of wederzijdse grond om verbinding mee te maken.
- Minachting – er is een onderstroom van etterende woede in je relatie die zich manifesteert als sarcasme, negatieve en neerbuigende stemgeluiden, pruil lippen en oogrollen.
- Grenzen niet respecteren – je worstelt om duidelijke fysieke, emotionele, mentale of spirituele grenzen te behouden – en je partner vindt het misschien leuk om ze te overschrijden.
- Onderwerping / overheersing – er zijn problemen met de controle in je relatie en de ene persoon zal het leuk vinden om over de ander te heersen, wat resulteert in tal van emotionele en psychologische spelletjes.
- Non-stop obstakels – alle relaties gaan door hobbelige periodes, maar in de jouwe komt er geen einde aan.
- Je onwaardig voelen – je eigenwaarde is gedaald tot een historisch dieptepunt en je draagt een gevoel van aanhoudende waardeloosheid terwijl je in de buurt bent van je partner.
- Bijhouden van misstanden – in plaats van verder te gaan met het verleden, is er een giftige fixatie en “puntentelling” van alle gevechten, argumenten en grieven uit het verleden.
- Gebrek aan verantwoordelijkheid – je partner neemt geen verantwoordelijkheid voor zijn/haar fouten of hun geluk.
- Slecht gedrag rechtvaardigen – je merkt dat je altijd probeert het egoïstische, onvolwassen of vervelende gedrag van je partner te verontschuldigen of te rechtvaardigen.
- Ongelijke taakverdeling – je hebt het gevoel dat je al het emotionele werk in de relatie moet doen terwijl je partner onbeleefd, koud, onbetrouwbaar of onvolwassen wordt.
Wat is het verschil tussen schadelijke en gewelddadige relaties?
Voor de meeste mensen is het een kwestie van semantiek. De termen “schadelijk” en “gewelddadig” worden vaak door elkaar gebruikt – maar is er een verschil?
Kun je in een schadelijke, maar niet gewelddadige relatie zijn en vice versa?
Alle soorten misbruik zijn schadelijk, maar niet alle vormen van toxiciteit zijn misbruik.
Het niet nemen van eigen verantwoordelijkheid is bijvoorbeeld schadelijk, maar niet per se gewelddadig. Hetzelfde geldt voor het samenzijn met een onvolwassen of onbetrouwbare partner – deze zijn schadelijk, maar niet noodzakelijk gewelddadig.
Geweld is opzettelijk toebrengen, terwijl schade het bijproduct is van slecht gedrag.
Dus je zou jezelf kunnen afvragen: “is er opzettelijk toegebrachte negativiteit in mijn relatie?” Bedenk of jij of je partner opzettelijk van plan zijn elkaar pijn te doen. Als je ‘ja’ antwoordt, is het tijd om je relatie te beëindigen.
Aan de andere kant, als de problemen in je relatie het resultaat lijken te zijn van slechte communicatie, een laag zelfbeeld of onvolwassenheid, bevind je je in een schadelijke relatie.
Je kunt zowel een schadelijke als een gewelddadige relatie hebben.
Dit artikel is geschikt voor beide (maar gaat niet in op huiselijk geweld, want daarvoor is een heel ander artikel nodig). Als je huiselijk geweld ervaart, zoek dan professionele hulp of bel 0800-2000 voor huiselijk geweld.
Wat veroorzaakt schadelijke relaties?
- Slechte communicatie en persoonlijke grenzen
- Emotionele of mentale onvolwassenheid
- Wonden en trauma’s bij kinderen
- Narcisme en sociopathie
Soms zijn schadelijke relaties het product van twee normale mensen die gewoon niet weten hoe ze openlijk moeten communiceren. Er kan zelfs een beetje emotionele of mentale onvolwassenheid in de mix worden geworpen, waarbij een of beide partners niet weten hoe ze met tegengestelde belangen, verlangens, waarden of overtuigingen moeten omgaan.
Aan de andere kant van het spectrum komen de donkerdere en complexere oorzaken van toxische relaties.
Getraumatiseerd zijn is een veelvoorkomende oorzaak van disfunctionele relaties. Wanneer er onopgeloste kinderwonden zijn bij een of beide partners, doen zich veel problemen voor, zoals verstrengeling, wederzijdse afhankelijkheid, schaamte en projectie.
Maar het donkerste van alles is narcisme en sociopathie. Een relatie aangaan met een narcist of sociopaat is een recept voor extreem misbruik en lijden. Degenen die bij deze duistere soorten van mensen zijn, voelen zich vaak gevangen en alsof ze gek worden. Ze kunnen moeite hebben om realiteit van waanvoorstelling te onderscheiden (bekend als gaslighting) en zijn overgeleverd aan de psychologische spelletjes van de dader waarmee ze verbonden zijn.
Neem even de tijd om na te denken. Wat is volgens jou de onderliggende oorzaak van het disfunctioneren van je relatie?
Worden schadelijke relaties ooit beter?
Het hangt er van af. Als je met een normaal persoon bent die niet weet hoe hij/zij op de juiste manier moet communiceren, kan dat worden opgelost met methoden zoals relatietherapie. Als de onderliggende oorzaak van de schade onopgeloste kinderwonden zijn, kan dat worden opgelost door innerlijk werk en therapie te doen en kan het je verbinding verbeteren. En als de oorzaak van de toxiciteit narcisme of sociopathie is, is het het beste de relatie zo snel mogelijk te verlaten.
Het is normaal om een relatie te willen redden, vooral als je er vele jaren van je leven aan hebt gewijd. Maar uiteindelijk zijn er twee nodig, dus jullie twee moeten samenwerken om je verbinding te redden. Je kunt je partner niet ‘repareren’ of ‘redden’, want dat ontneemt hem/haar de eigen verantwoordelijkheid. Richt je in plaats daarvan op het wederzijds zoeken naar groei en genezing. (Dit sluit natuurlijk narcistische / sociopathische relaties uit die nooit zullen verbeteren, omdat ze om te beginnen fundamenteel verbroken zijn.)
Uiteindelijk is het het beste om de vragen te stellen: “is deze relatie het redden waard?” en “heeft deze relatie het potentieel om me geliefd, veilig en opgebouwd te laten voelen?”
Stem af op je lichaam en je hart – voel je beklemming of een subtiele warme gloed van hoop? Je lichaam drukt de taal uit van je ware gevoelens en gedachten.
Als je nog steeds moeite hebt om erachter te komen of je relatie schadelijk is of niet, stel jezelf dan de volgende vragen:
- Vind ik de persoon die ik ben rond mijn partner leuk?
- Voel ik me veilig bij mijn partner?
- Respecteert mijn partner mijn morele / seksuele / emotionele grenzen?
- Voel ik me gehoord, gezien en gerespecteerd door mijn partner?
- Kan ik mijn gedachten en gevoelens rond mijn partner openlijk uiten?
- Zegt mijn partner sorry of toont hij/zij spijt voor wangedrag?
- Voel ik me gelijk met mijn partner?
- Kan ik me vaak ontspannen en kalm voelen in de buurt van mijn partner?
- Voedt mijn partner mij emotioneel en mentaal?
- Kan ik op mijn partner vertrouwen?
- Voel ik me vrij om te veranderen en te groeien in mijn relatie?
- Is er een wederzijds verlangen om grieven uit het verleden te verwerken?
Hoe vaker je ‘nee’ antwoordt, hoe groter de kans dat je een schadelijke relatie hebt.
Waarom mensen in schadelijke relaties blijven
Hier zijn enkele veelvoorkomende bezwaren en vormen van weerstand die mensen hebben om hun schadelijke relaties te veranderen of te verlaten:
- Ik wil niet alleen zijn.
- Ik hou nog steeds van hem / haar.
- Het is mijn eerste serieuze relatie.
- Dit is het beste wat ik kan doen.
- Ik heb kinderen, een huis, een carrière, ik voel me gevangen.
- Onze relatie is niet zo begonnen. Ik weet zeker dat het beter zal worden.
- Ik ben bang voor meerdere negatieve gevolgen.
Niet alle schadelijke relaties zijn gedoemd te mislukken. Als het probleem bijvoorbeeld simpelweg slechte communicatie en onvolwassenheid is, dan kan dat vaak worden opgelost door middel van relatietherapie.
Maar in het geval dat je bij een narcist of sociopaat bent, is het beste wat je voor je geestelijke gezondheid kunt doen, weggaan en daar zo snel mogelijk weggaan.
Hieronder staan enkelen manieren om schadelijke relaties op te lossen of te beëindigen.
Niet alle schadelijke relaties zijn hetzelfde.
Sommige zijn te redden. Maar andere (d.w.z. die vol pathologisch narcisme en sociopathisch gedrag) moeten zo snel en krachtig mogelijk worden beëindigd.
Mocht je niet weten of je partner een narcist is, neem dan contact met mij op voor meer inzicht.
Hoe je je relatie kunt redden:
- Ga naar relatiebegeleiding
- Lees meer over geweldloze communicatieve vaardigheden
- Leer de kunst van actief luisteren
- Zoek wederzijdse interesses en passies
- Maak ruimte voor regelmatige intimiteit en genegenheid
- Oefen mindfulness
- Stel duidelijke persoonlijke grenzen
Om je relatie te redden, moet jullie natuurlijk allebei oprecht bereid zijn om een stapje extra te doen en wat werk te doen.
Als je de enige bent die heeft geïnvesteerd in het redden van je relatie, overweeg dan dat je relatie over is. Het is nu tijd om een ontsnappingsplan te bedenken …
Hoe je je relatie kunt beëindigen:
1. Let op ontkenning – Verlangt een deel van je nog steeds naar dat “nog lang en gelukkig”? Heb je nog steeds weerstand om te vertrekken? Als je twijfelt aan je gezond verstand, onthoud dan dat je tijdens je relatie waarschijnlijk geconditioneerd bent geweest om jezelf te wantrouwen. Dit staat bekend als gaslighting en het is een misbruiktactiek. Vertrouw op je instincten. Alleen al het feit dat je dit artikel leest, toont aan dat er iets mis is in je leven, en dat het tijd is om eruit te komen.
2. Val niet voor hun manipulaties – Als je schadelijke partner voelt dat je hem/haar gaat verlaten, kunnen ze proberen je weer te charmeren om te blijven. Begrijp deze manipulatietactiek van tevoren en bewapen jezelf met een doel en missie (d.w.z. vertrekken en weer een gelukkig leven leiden).
3. Zoek een ondersteunende persoon / groep – Heb je een vriend(in) of familielid die je kunt vertrouwen om je te helpen vertrekken – idealiter een therapeut? Als je geen van deze mensen in je leven hebt (of geen therapie kunt betalen), probeer dan een online groep voor overlevenden van narcistisch / schadelijk misbruik (zoals op Facebook). Veel hulp kan online worden gevonden of gewoon door met iemand te chatten via een hotline voor geestelijke gezondheid.
4. Plan een ontsnappingsroute – Zorg dat alles op orde is (inclusief je bezittingen, financiën en kinderen) en weet waar je heen gaat (het huis van een vriend(in)) na vertrek. Als je bang bent voor je veiligheid, doe dit dan allemaal in het geheim, bij voorkeur als je partner niet thuis is. Zorg er ook voor je het nummer van de politie op je mobiel hebt, voor het geval dat.
5. Denk na over je leven over vijf jaar – Als je moeite hebt om de motivatie te krijgen om te vertrekken, denk dan aan je toekomst. Kun je de gedachte uitstaan om nog vijf jaar bij je partner te wonen? Kun je de emotionele en mentale mishandeling of stagnatie verdragen?
6. Creëer een doel om naartoe te werken – Een andere manier om jezelf te motiveren om te vertrekken, is door je een leven voor te stellen dat je aanbidt – en het vervolgens te vergelijken met het leven dat je nu leidt. De harde nevenschikking tussen de twee zal je aanmoedigen om beslissingen te nemen waardoor je je weer vrij voelt. Je bent een mooi, vervullend leven waardig. Laat niemand je anders vertellen.
7. Gebruik bekrachtigende affirmaties – Vaak voelen we ons, na een schadelijke relatie te hebben gehad, gedemoraliseerd. We voelen ons misschien uitgeput van energie en twijfelen aan onze aangeboren waarde als mens. Om je te helpen uit je schadelijke relatie te stappen, kun je enkele inspirerende ochtend affirmaties gebruiken die je met hoop vervullen. Voorbeelden kunnen zijn: ‘Ik ben geluk waard’, ‘Ik heb het recht om een leven te leiden waar ik van hou’, ‘Ik ben bevoegd om verstandige beslissingen te nemen’, ‘Ik ben sterk en moedig’, ‘Ik kan doen wat ik wil”.
Omarm opnieuw beginnen
Tot slot wil ik je aanmoedigen om een beslissing te nemen die goed aanvoelt in je hart en ziel. Maar pas op voor verwarring tussen de stem van angst en de stem van intuïtie.
Er zijn zoveel mensen op deze wereld, er is zoveel te doen en te beleven. Onthoud dat het gemakkelijk is om vertrouwdheid te verwarren met ‘veiligheid’ in schadelijke relaties.
Het voelt zo moeilijk om weg te gaan, omdat je leven is opgebouwd rond je relatie – en als dat is weggenomen, is het alsof je je leven helemaal opnieuw moet opbouwen. Maar de vraag moet gesteld worden: is het beter om een nieuw huis op een vreemd terrein te bouwen of in hetzelfde oude huis te blijven dat elke dag een beetje meer sterft aan de binnenkant?
Heeft u meer inzicht en/of begeleiding nodig in uw situatie, maak dan een afspraak voor een consult. Dit kan plaatsvinden bij mij in de praktijk of via een videogesprek.