Ik heb de neiging om veel aannames te doen, over alles en iedereen.
Hoewel ik op de harde manier heb geleerd dat de meeste mensen niet echt denken, voelen en redeneren op dezelfde manier als ik, realiseerde ik me lang geleden dat de neiging om aannames te doen een vorm van naïviteit is waarmee we allemaal tot op zekere hoogte worden geboren.
Helaas is het maken van aannames – wat nauw verbonden is met iets dat bekend staat als psychologische projectie – niet alleen iets dat we allemaal doen, maar het is gebruikelijk dat we enorm lijden ten koste van zo’n gewoonte. Als je chronische projecteert, zal je dagelijks veel angst ervaren rond andere mensen, evenals andere onaangename emoties zoals woede, teleurstelling, wrok en vooroordelen.
Wat is psychologische projectie?
Wat gebeurt er als je een heleboel ongemakkelijke, gênante en vervelende emoties hebt waar je niet onbewust mee om wilt gaan? Volgens de beroemde psycholoog Sigmund Freud worden deze emoties op andere mensen geprojecteerd, zodat andere mensen drager worden van onze eigen waargenomen gebreken. Gelukkig (of helaas) voor ons maakt deze vorm van emotionele verplaatsing het veel gemakkelijker om met onszelf te leven … omdat iedereen verantwoordelijk is voor onze ellende – niet wij!
Als gevolg van het externaliseren van onze emoties en het waarnemen ervan bij anderen, blijven we vreselijk lijden en creëren we vaak valse zelfbeelden die ons afschilderen als “het slachtoffer” of “de goede/rechtvaardige persoon”, terwijl de realiteit is dat we dat niet zijn.
Veelvoorkomende voorbeelden van psychologische projectie
De truc om door het beeld van projectie heen te kijken, is om je bewust te worden van de stiekeme gewoontecycli waar we dagelijks in terechtkomen.
Enkele van de meest voorkomende voorbeelden van psychologische projectie die we allemaal plegen, worden hieronder uitgebreid:
1. “Hij / zij haat me!”
Of we nu thuis, op het werk of in een andere situatie zijn, we hebben allemaal geloofd dat onze bazen, collega’s, schoonmoeder, nabije familieleden en andere mensen met wie we in contact zijn gekomen “haat” of “een hekel” hebben aan ons voor geen reden. Hoewel we ervan overtuigd zijn dat de woorden, intonaties en korte blikken die ons worden gegeven, reflecties zijn van verborgen haat, realiseren de meesten van ons zich niet dat geloven dat iemand “ons haat” vaak het resultaat is van projectie. Als we in de eerste plaats een sterke afkeer van iemand hebben, is het gebruikelijk dat we onszelf tegen dit gevoel beschermen door het op een ander te projecteren.
2. “Oh mijn god, ze is zo dik / lelijk / sletterig!”
Hoe vaak heb je gezeurd over een andere vrouw (of man) wiens fysieke verschijning je op de een of andere manier onaangenaam was? Je hebt misschien een enorm gevoel van afkeer van deze persoon gevoeld, terwijl deze ergernis in feite een beschermingsmechanisme is dat je eigen diepere lichaamsbeeldproblemen verhult. Waarschijnlijk ben je erg onzeker over je eigen lichaam en projecteer je deze afkeer dus onbewust op anderen.
3. “Andere mensen maken me ongemakkelijk”
Vaak is de angst en spanning die we bij anderen voelen een weerspiegeling van de manier waarop we onszelf waarnemen. Wanneer we onzeker zijn of een laag zelfbeeld hebben, is het gebruikelijk om het probleem te zien als bij andere mensen en niet bij onszelf. Deze klassieke vorm van projectie komt veel voor bij mensen die lijden aan sociale angst.
4. “Als ik het kan, kunnen andere mensen het ook”
Dit is misschien wel een van de meest misselijkmakende soorten projecties die anderen maken – die, hoewel ze in sommige opzichten vleiend en motiverend zijn, in andere volkomen onrealistisch is. Hoe vaak heb je reclame of advertenties gehoord/gezien met blije, stralende mensen die verkondigden: “Ik ben in 3 weken 30 kilo afgevallen – jij ook!” of: “Ik heb van de ene op de andere dag € 1.245 verdiend – dat kan jij ook!” Dit is een veelvoorkomend voorbeeld van projectie die geen rekening houdt met het feit dat iedereen een ander niveau van bekwaamheid heeft. Het is ook gebruikelijk dat we persoonlijk dit soort psychologische projectie plegen. Met onze kinderen zouden we bijvoorbeeld kunnen denken: “Als ik een goede atleet was, zal zij dat ook zijn” of met onze collega’s zouden we kunnen denken: “Als ik dat project zou kunnen organiseren, kan hij dat ook.” Vaak zorgt deze vorm van projectie voor veel frustratie en teleurstelling.
5. “Dat is vies / slecht, haal het weg”
Waar we het sterkst op reageren, zegt het meest over waar we het meeste belang aan hechten. Als we bijvoorbeeld niet tegen seks kunnen kijken op tv, kan dit heel goed een weerspiegeling zijn van een verborgen seksuele schaamte of onzekerheid die we in onszelf hebben . Homofobie is ook vaak een vorm van projectie, vooral onder religieuze mensen (wist je bijvoorbeeld dat de meeste homoporno wordt geconsumeerd door ‘Bible Belt’-staten in de VS?).
6. “Hij / zij heeft een affaire”
De angst dat je partner/echtgenoot een affaire heeft of onbetrouwbaar is, is vaak een weerspiegeling van hoe je over jezelf denkt. Alle normale mensen die in relaties functioneren, voelen zich op een of ander moment aangetrokken tot andere mensen, en soms wordt deze zelf ontdekking beantwoord met angst en schaamte die vervolgens vaak op de andere partner worden geprojecteerd.
***
Onthoud dat deze zes voorbeelden alleen weergeven wat er soms gebeurt, niet wat er altijd gebeurt. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je partner je inderdaad bedriegt, dan moet daar iets aan gedaan worden. Maar ook psychologische projectie moet niet worden uitgesloten.
We projecteren allemaal in ons dagelijks leven om onszelf te beschermen tegen emoties, gedachten en percepties die we als te “slecht”, “lelijk”, “beschamend” of “oncontroleerbaar” beoordelen. Vaak vormen deze verstoten aspecten van onszelf ons schaduwzelf en kunnen ze alleen opnieuw worden geïntegreerd door middel van schaduwwerk. Daarom is het belangrijk om te identificeren en bewust te worden van welke soorten projectie ons het meest beïnvloeden.