“Je moet je schamen!”
Hoe vaak heb je dat gehoord als kind?
Als kinderen zouden onze leraren ons beschamen als we iets ondeugends deden in de klas, net zoals onze ouders en leeftijdsgenoten ons af en toe zouden schamen – soms opzettelijk, soms onopzettelijk. De ervaring was zeker niet prettig, maar de schaamte was tijdelijk en ging snel voorbij.
We ervaren allemaal vroeg of laat schaamte. Sommige mensen beweren zelfs dat schaamte nuttig is omdat het de wet en orde in onze samenlevingen handhaaft door te voorkomen dat overtreders anderen schade berokkenen.
Dus wat is het probleem?
Hoewel schaamte een normale (en extreem pijnlijke) emotie is om door te maken, wordt het abnormaal en zeer destructief wanneer we het internaliseren en met ons meedragen.
Wat is giftige schaamte?
“Toxic shame” is een term die voor het eerst werd bedacht door psycholoog Silvan Tomkins in de jaren zestig. In tegenstelling tot normale schaamte, blijft giftige schaamte begraven in de geest en wordt het een deel van onze eigen identiteit. Met andere woorden, een persoon die lijdt aan giftige schaamte zal een chronisch gevoel van waardeloosheid, een laag zelfbeeld en zelfhaat ervaren – allemaal verbonden met de overtuiging dat ze van nature “beschamend” of “slecht” zijn. Giftige schaamte is de geïnternaliseerde en begraven schaamte die in ons wegrot.
Wat veroorzaakt giftige schaamte?
Giftige schaamte wordt meestal versterkt door ervaringen uit de kindertijd. Onze moeder of vader heeft ons bijvoorbeeld voortdurend fysiek gestraft of verbaal uitgedrukt hoe beschaamd of teleurgesteld ze over ons waren. We hebben misschien zelfs het idee aangenomen dat we indirect beschamend waren door non-verbale uitingen van onze ouders, b.v. onze moeder of vader onthoudt genegenheid, kijkt op een bepaalde manier naar ons, bevoordeelt onze broers en zussen meer dan ons. Schaamte kan ook worden geïnternaliseerd door ervaringen op school met onze leraren, vrienden of andere familieleden. En natuurlijk wordt giftige schaamte ook veroorzaakt door extreme vormen van misbruik zoals incest, verkrachting en andere vormen van seksueel geweld waardoor we onze basis in de realiteit kwijtraken.
Soms ontstaat giftige schaamte door traumatische ervaringen in het latere leven, zoals het leven in een disfunctionele of gewelddadige relatie, werkincidenten waarin we worden vernederd, herhaalde afwijzing door andere mensen en organisaties, verraad, enzovoort.
Wat is het verschil tussen schaamte en schuld?
Verwar schuld niet met schaamte: ze lijken misschien verwant, maar het zijn totaal verschillende ervaringen.
Schuldgevoel is medelijden hebben met iets dat je hebt gedaan.
Schaamte is medelijden hebben met wie je bent als persoon.
En giftige schaamte is je de hele tijd slecht voelen over wie je bent als persoon – het is alomtegenwoordig.
Symptomen van giftige schaamte
Als persoon die last heeft gehad van giftige schaamte, weet ik hoe diepgeworteld deze emotie kan zijn. Wanneer giftige schaamte lang genoeg om je heen hangt, wordt het niet alleen ingebed in je geest, maar ook in je lichaam: in je verslagen houding, in de manier waarop je beweegt, de manier waarop je praat en de manier waarop je met anderen omgaat.
Giftige schaamte kan je inspanningen saboteren en elke goede ervaring die je hebt ondermijnen. Daarom vind ik het zo belangrijk dat mensen zich bewust zijn van deze ‘weinig bekende’ geestesziekte. Nee, het is geen klassieke geestesziekte zoals angst of bipolaire stoornis, maar ik geloof dat het de basis vormt van veel grote psychische aandoeningen die er zijn, en daarom is het van vitaal belang dat we het onderzoeken en begrijpen.
Als je last hebt van giftige schaamte, zijn er een aantal tekenen:
- Vaak herbeleven van traumatische herinneringen uit het verleden die schaamte veroorzaken
- Algemene achterdocht en wantrouwen jegens andere mensen (zelfs als ze aardig proberen te zijn)
- Zelfhaat en een laag zelfbeeld
- Gevoelens van chronische onwaardigheid
- Disfunctionele relaties met anderen vaak met medeafhankelijkheid
- Zelfsabotage
- “Schaamteangst” – de angst om schaamte te ervaren
- Gevoelens van een “fraude” of nep (ook bekend als bedriegersyndroom)
- Zelf-martelaarschap en zelf-slachtofferschap
- “Beslechten” voor onvervulde banen, relaties of situaties
- Een boze of defensieve persona (als verdedigingsmechanisme)
- People pleasing (compulsief proberen zich beter te voelen over zichzelf)
- Perfectionisme
- Vaak een gevoel van irrationele schuld voelen
- Verslavende neigingen om te ontsnappen en de schaamte te verdoven
- Psychische aandoeningen die vertakken van giftige schaamte, zoals depressie, angst, PTSS
Gemeenschappelijke kernovertuigingen die een persoon met giftige schaamte heeft, kunnen zijn:
- ik ben niet geliefd
- ik ben waardeloos
- ik ben dom
- Ik ben een slecht persoon
- ik ben een nep
- het maakt niet uit
- Ik ben defect
- Ik ben egoïstisch
- ik ben een mislukking
- ik ben lelijk
- Ik had niet geboren moeten worden
Hoe genees je je giftige schaamte?
Geloven dat je als mens van nature en fundamenteel onwaardig, ontoereikend en verachtelijk bent, is ongelooflijk moeilijk om mee te leven. Als je met dit probleem worstelt, weet ik zeker dat je niet verteld hoeft te worden hoe pijnlijk het is.
Omdat ik worstelde met giftige schaamte, wil ik met je delen wat me heeft geholpen om uit deze zelfdestructieve denkwijze te komen en mijn leven een andere wending te geven.
1. Kijk in de spiegel
De spiegeloefening is er een waarvoor je een ruimte moet voorbereiden door eerst te ontspannen en vijf tot tien minuten te reserveren. Als je eenmaal een rustige ruimte hebt gereserveerd, ga dan voor een spiegel zitten (of ga staan als je dat liever hebt). Kijk recht in je ogen en sta jezelf toe om alle emoties te voelen die opkomen. Toen ik deze oefening voor het eerst deed, huilde ik … alle opgekropte emoties die ik had opgeslagen, stroomden eruit, vooral alle zelfhaat die ik met me meedroeg. Dus laat jezelf huilen als je daar behoefte aan hebt. Je kunt ook gevoelens ervaren zoals walging, verlegenheid, onhandigheid of woede … en het is oké om deze te ervaren.
Als je eenmaal emoties hebt laten ontsnappen, is het nu tijd om de buitenkant naar binnen te laten – daarmee bedoel ik dat je naar jezelf in de spiegel kijkt. Kijk in je ogen en denk aan iets dat oprecht liefdevol en zorgzaam is om te zeggen, zoals ‘Ik hou van je’, ‘Ik accepteer je’, ‘Je bent het waard’, ‘Je bent mooi’. Je kunt hier drie tot tien minuten aan besteden.
Als je klaar bent, lach dan oprecht naar jezelf in de spiegel. Merk op of je gezicht er anders uitziet of niet. Interessant is dat spiegelwerk de neiging heeft om het gezicht te verzachten of het uiterlijk enigszins te veranderen. Ik wil ook eindigen door mezelf in een knuffel te wiegen, en ik moedig je aan dat ook te doen. Zie mijn artikel over spiegelwerk voor meer informatie over het uitvoeren van deze oefening.
VIND HIER AFFIRMATIES OM TE DOWNLOADEN
2. Laat spanning uit je lichaam los
Onze gedachten, emoties en trauma’s worden in ons lichaam opgeslagen als ziekte en spierpijn. Het meest voorkomende gebied waar schaamte wordt opgeslagen, is in de onderrug en maagstreek (bekijk hier de vele verschillende lichamelijke overeenkomsten van spierspanning). Om het genezingsproces te vergemakkelijken, raad ik je ten zeerste aan om te leren hoe je je lichaam kunt kalmeren door middel van oefeningen zoals yoga, qi gong, tai chi, massagetherapie of eenvoudig elke dag strekken. Een van mijn favoriete hulpmiddelen om te gebruiken is de AcuBall-bal, die een verbazingwekkend bevredigende diepe weefselmassage geeft. Misschien wil je ook schuimrollers gebruiken die atleten gebruiken of andere hulpmiddelen voor myofascial release die je overal kunt kopen.
3. Word je bewust van je zelfdestructieve gedachten
Onderzoek je kernovertuigingen en cognitieve vervormingen. Dit zijn in wezen de verduisterde lenzen waar je jezelf doorheen ziet. Houd een privédagboek bij en noteer deze gedachten en je gevoelens daarover. Het is belangrijk dat je een dagboek bijhoudt, omdat er anders geen manier is om je inzichten, voortgang en innerlijk werk vast te leggen. Meer informatie over het bijhouden van een dagboek.
4. Oefen authentieke zelfcompassie
Zelfcompassie gaat over het tonen van oprechte zorg en liefde voor jezelf. Het kan even duren om van een zelfhaat naar een zelfcompassie mentaliteit over te schakelen, dus ik raad aan om klein te beginnen. Doe dit elke dag voor jezelf. Je kunt bijvoorbeeld een geruststellende uitspraak herhalen als ‘Ik ben liefde waard’ of voor je lichamelijke behoeften zorgen. Begin waar de grootste zorg voor je is. Als je bijvoorbeeld genoegen hebt genomen met onbevredigende vriendschappen, probeer deze mensen dan uit je leven te verwijderen en zoek meer ondersteunende vrienden. Als je lichamelijke gezondheidsproblemen hebt, zoals obesitas, verander dan je dieet. Voer elke handeling uit als een uiting van liefde voor jezelf.
Zelfcompassie is iets dat elke dag moet worden beoefend. Geen uitzonderingen. Het maakt niet uit of je het van plan bent of het spontaan laat komen, zorg ervoor dat je altijd op de een of andere manier voor jezelf probeert te zorgen. Op deze manier herprogrammeer je langzaam je onbewuste geest door te beweren dat ja, je bent waardig, beminnelijk, intelligent, sterk en capabel.
5. Her-ouder je innerlijke kind
Giftige schaamte heeft zijn wortels in verlating, misbruik en trauma uit de kindertijd. Als zodanig zal je je beter voelen bijna altijd teruggaan naar toegang tot je jeugdige zelf – het deel van jou dat in de eerste plaats met het trauma werd geconfronteerd. Leren omgaan met en zorgen voor je jongere zelf wordt innerlijk kind werk genoemd, en er zijn een aantal redenen waarom deze oefening krachtig is. Ten eerste helpt innerlijk kind werk je om toegang te krijgen tot gevoelens die je misschien hebt onderdrukt en waarvan je afstand hebt genomen in een poging jezelf als kind te beschermen. Door deze emoties opnieuw te ervaren, kun je ze uit je lichaam en geest bevrijden en diepe genezing genereren. Ten tweede is het werk van het innerlijke kind enorm inzichtelijk en onthullend: vaak worden enkele van de belangrijkste vragen die je bewust of onbewust hebt gesteld beantwoord tijdens het werk van het innerlijke kind. Ten derde, innerlijk kind werk is zelfcompassie in actie. Wanneer je leert hoe je je innerlijke kind opnieuw kunt opvoeden, ontwikkel je een diepe en sterke band met jezelf die een rimpeleffect heeft op de rest van je leven.
Enkele van de beste manieren om contact te maken met je innerlijke kind zijn schilderen en tekenen (kunsttherapie), creatief schrijven, mediteren met foto’s van jezelf als kind, visualisaties en doen wat je graag deed als kind. Door te leren luisteren naar en zorgen voor die kwetsbare plek in jezelf, zal giftige schaamte geen plek hebben om te groeien. Lees voor meer hulp mijn artikel over het opnieuw opvoeden van je innerlijke kind.
***
Giftige schaamte is een ondraaglijk pijnlijk iets om mee naar binnen te dragen. Maar nu je dit artikel hebt gelezen, ben je je op zijn minst bewust van het potentiële bestaan ervan in jou. Gewoon bewust zijn is een enorme stap in de richting van genezing en herstel!
De volgende stap is om een van de tips in dit artikel te nemen en ze actief toe te passen in je leven. Sla deze stap niet over! Zonder actie te ondernemen blijf je lijden. Dus ga nu meteen en herlees het gedeelte hierboven over hoe je giftige schaamte kunt genezen. Kies een activiteit die je aanspreekt en oefen deze vanaf vandaag. Vergeet ook niet om een dagboek bij te houden van je voortgang. Een dagboek bijhouden is een uiterst nuttig hulpmiddel dat iedereen kan gebruiken (ongeacht hoe goed je bent in spelling of niet!).
