“Wat de beoefening of lering ook is, ego houdt ervan om in een hinderlaag te wachten om spiritualiteit toe te passen voor zijn eigen overleving en gewin.” – Chögyam Trungpa
Spirituele groei is een ervaring die we allemaal doormaken als we eenmaal het spirituele ontwakingsproces hebben meegemaakt. Als we beginnen te ontwaken voor de waarheid van wie we zijn, ontwikkelen we een verbinding met onze authentieke essentie, hogere natuur of Ziel.
Naarmate we verder komen op onze paden, begint onze spirituele essentie diep in ons hart te bloeien als een lichtgevende bloem. En hoe meer we de dode, knoestige en overwoekerde overtuigingen, perspectieven en emotionele bagage in ons opruimen, hoe duidelijker we onze goddelijke essentie voelen. Wanneer we onze innerlijke tuin onderhouden, voelen we meer en meer liefde, wijsheid, vrede en heelheid terwijl onze Ware Natuur langzaam aan ons wordt onthuld.
Maar, zoals elke tuin, kunnen onze metaforische innerlijke landschappen worden verteerd door onkruid, plagen en vormen van vervuiling die al het moois dat we hebben gekoesterd, verstikken. Soms saboteren we zelfs de groei die in onszelf plaatsvindt, zonder het te weten.
Wat is spirituele groei?
Spirituele groei is het proces van ontwaken voor je ware aard, doel en potentieel. Wanneer je spirituele groei doormaakt ervaar je een verruiming in bewustzijn en inzicht, ook wel hoger bewustzijn genoemd. Alle spirituele groei heeft één doel: je helpen je Ziel, Hoger Zelf of Atman te belichamen. Als je eenmaal in staat bent je te verenigen met je Ziel, zal je ervaren wat wordt begrepen als verlichting, zelfrealisatie, ‘hemel’, Eenheid of moksha.
11 valstrikken die je spirituele groei saboteren
“Dit is geen reis om iets te worden. Dit gaat over ongepast zijn wie we niet zijn.” – Adyashanti, het einde van je wereld
Het probleem met de spirituele reis is dat deze vaak beladen is met vele soorten valstrikken. Deze vallen zijn niet fysiek, maar in plaats daarvan mentaal en worden vaak anti-ontwakende krachten genoemd.
Omdat we het leven voornamelijk via de geest verwerken, hebben we ook de neiging om spiritualiteit met de geest te benaderen. Het probleem hiermee is dat spiritualiteit niet kan worden beperkt door de beperkingen van het denken. Als spiritualiteit eenmaal in een gedachte is gevangen, houdt het op haar ware essentie te behouden en wordt het in plaats daarvan een beperkend geloof of dogma. Met andere woorden, spiritualiteit verliest zijn levende, altijd stromende essentie als het eenmaal is opgedeeld in de geest.
Denk er zo over na: heb je ooit enorm ontzag en verwondering gevoeld in de aanwezigheid van iets moois en betoverends als een zonsopgang? Op het moment dat je stopt met jezelf onder te dompelen in het gevoel van de zonsopgang, en er een foto van gaat maken of deze in een bericht gaat beschrijven, is het moment dat je niet meer echt aanwezig bent bij de zonsopgang. In plaats daarvan filter je het door je gedachten of door een of andere lens. Hetzelfde kan gezegd worden van spiritualiteit.
Hoe meer we de geest gebruiken om onze Ziel te benaderen, hoe verder onze Ziel voelt. Maar op het moment dat we onze gedachten laten vallen en onszelf toestaan om puur onze Ziel te voelen, voelen we ons ineens weer thuis. Zie het als volgt: wanneer je de zon aan de horizon achtervolgt en denkt dat je hem zult bereiken, zal je dat nooit doen, omdat het een illusie is. Maar als je stopt en de zon al op je huid voelt schijnen, ga je nergens meer achteraan.
Het is moeilijk voor ons, als geest-georiënteerde wezens, om ons bewust te worden van onze gedachten, omdat we van jongs af aan zijn geconditioneerd om ons ermee te identificeren. Maar zodra we onze gedachten kunnen observeren en hoe ze ons geluk saboteren, zullen we echte spirituele groei ervaren.
Hieronder wil ik elf van de meest voorkomende valkuilen met je delen op het spirituele pad. Ik heb deze valkuilen persoonlijk vaak ervaren en ze hebben geleid tot veel pijn en strijd. Kijk met hoeveel van deze vallen je jezelf kunt identificeren:
1. De valkuil van spiritueel omzeilen
Spirituele omzeiling is de manier van het gebruik van spiritualiteit om bepaalde emoties of situaties in het leven te vermijden, te onderdrukken of eraan te ontsnappen.
Veelvoorkomende vormen van spirituele omzeiling zijn onder meer:
- Iemands emoties verdoven door middel van “vergeestelijkte” onderdrukking en vermijding
- Ongezonde obsessie en gehechtheid aan het positieve (bijv. positief denken) en het aannemen van een passief-agressief “aardig” masker
- Slopend oordeel over iemands negativiteit of schaduwzelf
- Woede-fobie
- Zwakke persoonlijke grenzen
- Blind of overdreven tolerant mededogen (ten koste van jezelf en de ander)
- Krachtig proberen om het ego te “doden” en het te veroordelen als “slecht”
- Overdreven afstandelijkheid
- Vast komen te zitten in theoretische spiritualiteit en dogmatische opvattingen over “waarheid”
- Ontkenning van eigen verantwoordelijkheid door het op een ander hoger wezen te plaatsen (bijv. spirituele gids, engel)
- Waanideeën om op een hoger niveau van zijn te zijn gekomen
- Spirituele oefeningen gebruiken om aan onaangename emoties te ontsnappen; bijvoorbeeld meditatie gebruiken om te distantiëren van emoties, in plaats van ze te transmuteren
2. De valstrik van superioriteit
Dit manifesteert zich als de neiging om “neer te kijken” op anderen die niet zo “bewust gevorderd” of “ontwaakt” zijn. De valstrik van superioriteit kan worden gezien als een subtiel gevoel van ‘beter zijn’ dan anderen die niet ‘spiritueel’ zijn. In extremere gevallen kan deze valstrik verschijnen als de neiging om uit te halen naar mensen die nog steeds ‘slapen’, ‘blind’ of ‘schapen’ van de samenleving zijn. Dit soort reactief gedrag is vaak te zien bij mensen die net “ontwaakt” zijn in de toestand van de wereld, maar toch een minimale spirituele groei hebben doorgemaakt. We moeten niet vergeten dat iedereen zijn best doet op zijn bewustzijnsniveau. Als de tijd daar is, zullen ook zij ontwaken.
3. De valkuil om met geweld anderen wakker te maken
Als we eenmaal uit de “matrix” zijn ontwaakt, is het gebruikelijk dat we wanhopig willen dat onze dierbaren en medegenoten wakker worden. We kunnen zien hoeveel pijn en waanvoorstellingen andere mensen hebben en dat wekt bij ons het intense verlangen op om ‘hun de waarheid te tonen’. Maar vaak mislukt onze poging om mensen krachtig wakker te maken snel. Ook al hebben we goede bedoelingen, onze wens om anderen te ‘redden’ zorgt ervoor dat ze terugslaan op manieren die zowel hen als ons woedend maken. Hoe minder ze reageren op onze opdringerige pogingen om ze ‘wakker te maken’, hoe meer gefrustreerd en vervreemd we raken. Uiteindelijk zal het proberen om anderen te dwingen wakker te worden, zowel onszelf als anderen schade toe. Niet alleen dat, maar deze valstrik genereert veel woede en onbegrip, wat resulteert in een verdere verstrikking van het ego, wat onze spirituele groei saboteert. Laat mensen wakker worden als ze er klaar voor zijn.
4. De valkuil om anderen te willen helpen
Deze valstrik is nauw verweven met de vorige val, maar is meer gericht op het geven van advies aan anderen. Er is niets mis met anderen willen helpen, zolang je hun grenzen maar respecteert. Maar soms geeft het ontwikkelen van een verruimd spiritueel perspectief het ego de kans om zich meer ‘wetender’ te voelen dan anderen die nog steeds in illusie vastzitten. Wanneer ongevraagd advies aan anderen wordt gegeven, kunnen de gevolgen desastreus zijn (denk aan woede, overstuur, belediging enz.).
Anderen willen helpen kan ook worden gebruikt als een manier om te ontsnappen aan onze behoefte om onszelf te helpen. Onder het mom van ‘spiritueel’ en medelevend zijn, kan het helpen van anderen gewoon een andere vorm van spiritueel omzeilen zijn.
5. De valkuil om de wereld te revolutioneren
Als we eenmaal wakker worden met de leugens en corruptie die aanwezig zijn in onze huidige maatschappelijke structuur, willen velen van ons de samenleving wanhopig veranderen. We lopen in de val te denken dat vrijheid, eerlijkheid en rechtvaardigheid gecreëerd kunnen worden door het externe systeem te veranderen. Als gevolg hiervan kopen we de “wij tegen zij”- en “verdeel en heers”-mentaliteit die een product is van de tunnelvisie van het ego. We realiseren ons niet dat we het corrupte systeem voeden dat afhankelijk is van woede en chaos om te gedijen en te overleven. In plaats van te begrijpen dat alle echte verandering voortkomt uit een interne revolutie, raken we verstrikt in het nastreven van een externe revolutie die fragiel en van voorbijgaande aard is.
6. De valkuil van zinloosheid
Als we eenmaal goddelijke en transcendente staat van zijn ervaren waarin we Eén worden met alles, kunnen we in de val lopen van spiritueel nihilisme nadat de ervaring voorbij is. Met andere woorden, als we ons eenmaal realiseren, vanuit het perspectief van het universum, dat niets wat we doen er uiteindelijk toe doet omdat alles voorbijgaat, kunnen we in een depressieve denkwijze vervallen. Met behulp van waarheden als “Alles is een illusie”, heeft de persoon die in deze val trapt, de neiging om het leven door de geest te filteren. Door zich mentaal aan deze waarheden vast te klampen, worden ze overtuigingen die het ego als excuus gebruikt om zich paradoxaal genoeg afgescheiden van het bestaan te voelen.
7. De valkuil van het vermijden van dagelijkse verantwoordelijkheden
Sommige mensen raken zo verliefd op het spirituele pad dat ze de gewone, alledaagse zaken vermijden. Deze vorm van escapisme kan ertoe leiden dat anderen worden uitgejouwd, geen rekeningen betaalt, belastingen ontwijkt, geobsedeerd wordt door “off the grid leven”, enz. Wanneer het vermijden van dagelijkse verantwoordelijkheden wordt gedragen als een teken van bewust verheven of “spiritueel” zijn, is dit ook een vorm van vermomd egoïsme. Het vermijden van gewone verantwoordelijkheden die niet als ‘spiritueel genoeg’ worden beschouwd, kan ook een vorm van afleiding zijn die het ego gebruikt om spirituele groei te beperken. Hoe meer je je zorgen maakt en geobsedeerd raakt door een uiterlijk ‘spiritueel’ ogend leven te leiden, hoe meer afstand je neemt van je innerlijke werk. Soms moeten we de haaien voeren om de rust te bewaren en een evenwichtig leven te leiden.
Denk aan het oude Zen-gezegde: “Vóór de Verlichting: hout hakken, water dragen; na de Verlichting: hout hakken, water dragen.” We moeten nederig zijn en erkennen dat het gewone dagelijkse leven de perfecte plek is om geestelijk te groeien en volwassen te worden.
8. De valkuil van zelfslachtofferschap
Kort nadat we een spiritueel ontwaken ervaren en wakker worden met de waanzin van de wereld, is het gebruikelijk dat we vast komen te zitten in zelf-slachtofferschap. We kunnen de wereld gaan zien als een ‘gevangenis’ en andere mensen als de ‘gevangenen’ of zelfs ‘vangers’. De schok van het ontwaken kan ons in een spiraal van angst en paranoia brengen. Het is onvermijdelijk dat we ons als slachtoffers gaan voelen, wat ertoe leidt dat we andere mensen en de hogere machten de schuld geven van hoe we ons voelen. De spirituele valkuil van zelfslachtofferschap is veel te zien op sociale media, die vaak de neiging hebben om een jammerfeestje te worden voor spirituele jongelingen. Uiteindelijk moeten we inzien dat het eigenlijk onze gedachten zijn die ons laten lijden, niet andere mensen of situaties. Zodra we onze eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen voor onze perspectieven en overtuigingen, kunnen we weer sterker worden.
9. De valkuil van het Verlossercomplex
Deze valkuil hangt samen met de eerder genoemde valkuil van anderen willen helpen. Het Verlossercomplex wordt geadopteerd door mensen die zich superieur voelen ten opzichte van de rest van de mensheid. Hun gevoel van “anders” en meer “spiritueel verheven” te zijn, kan hen het gevoel geven dat ze voorbestemd zijn om de wereld te herstellen. Het Verlossercomplex kan het vaakst worden gezien in de kringen van ‘lichtwerkers/genezers’ die de neiging hebben zichzelf op een voetstuk te plaatsen, in de overtuiging dat het hun kosmische plicht is om ‘de planeet te redden’. Deze perceptie komt overeen met de overtuiging dat er iets “fout” is met de realiteit en dat andere mensen “kapot” zijn en gerepareerd moeten worden (wat een ego-perspectief is). Deze perceptie leidt ook tot een opgeblazen ego van “speciaalheid” en eigenbelang.
Het Verlossercomplex kan nog een stap verder gaan en evolueren naar een martelarencomplex. Martelaren geloven dat ze “de lasten moeten dragen” van anderen. Het is duidelijk dat dit een extreem ongezonde manier van leven is die gebaseerd is op christelijke conditionering (denk aan het verhaal van Jezus). Door de pijn van andere mensen te ‘dragen’, omzeilen Martelaren de verantwoordelijkheid voor hun eigen geluk en maken ze het onvolwassen gedrag van andere mensen mogelijk.
10. De valkuil van gehechtheid
Na het ervaren van diepgaande en uitgebreide mystieke ervaringen die vaak komen na significante spirituele groei, is het gebruikelijk dat we ons hechten aan de ervaring. Het kan pijnlijk zijn om van deze ervaringen af te komen en terug te keren naar de gebruikelijke, onverlichte realiteit. We kunnen ons ook hechten aan onze ‘verhalen’ en overtuigingen over spiritualiteit. Omdat de geest deze transcendente ervaring probeert te begrijpen, zal hij zich vaak vastklampen aan verschillende ideeën als een vorm van controle. Maar hoe meer we hechten aan onze overtuigingen, verhalen, verlangens en mentale interpretaties, hoe meer we lijden. We vergeten dat alles voorbijgaat, zelfs transcendente ervaringen. Verlichting is geen bestemming, het is een volledige overgave; een fundamentele verschuiving in de manier waarop we het leven benaderen.
Gehechtheid is misschien wel de meest voorkomende valstrik die onze spirituele groei saboteert. Aan de ene kant helpt gehechtheid aan ideeën ons om te groeien, maar uiteindelijk stagneren die ideeën die we niet willen loslaten onze groei. Wanneer ideeën beschermingsdekens worden in plaats van katalysatoren voor onze groei, is er een groot probleem. We moeten ons realiseren dat vrijheid niet door de geest kan worden ervaren. Vrijheid wordt gevoeld wanneer we kunnen worden bevrijd van gehechtheid aan onze gedachten.
11. De valkuil van vertrouwen op externe antwoorden
Naarmate we vooruitgang boeken op onze spirituele paden, is het normaal en heilzaam voor ons om externe ondersteuning te zoeken. Door boeken te lezen, workshops en seminars bij te wonen, naar retraites te gaan, holistische technieken te oefenen en een persoonlijke goeroe te krijgen, kunnen we allemaal spirituele groei ervaren. Na een tijdje komt het echter vaak voor dat we te afhankelijk worden van externe antwoorden voor onze vrijheid en geluk. Deze valkuil kan worden gezien in de obsessie en verheerlijking van veel spirituele zoekers van hun goeroes (met andere woorden, het projecteren en verloochenen van hun goddelijkheid op een ander).
Uiteindelijk, als we eraan gewend raken om constant buiten onszelf te zoeken naar antwoorden, vergeten we de aanwezigheid van onze eigen Zielen. We vergeten dat onze ultieme bron van leiding en wijsheid van binnenuit komt en in plaats daarvan blijven we dingen buiten onszelf najagen waarvan we denken dat ze ons zullen ‘verlichten’.
We moeten stoppen, pauzeren en nadenken over onze spirituele reizen. Zoeken we ervaringen uit de eerste hand of ervaringen uit de tweede hand die ons door anderen zijn gegeven? Vergeet niet om ook naar binnen te kijken voor je antwoorden, want het is door je te verbinden met je Ziel dat je uiteindelijk vrijheid zult ervaren.
Om door deze valkuilen heen te kijken en onszelf te bevrijden, moeten we radicaal eerlijk tegen onszelf zijn. We moeten bereid zijn om te zien dat we inderdaad zijn afgedwaald en het ego hebben gevoed. We zullen ook enorm profiteren van het verkennen van ons schaduwzelf en het onderzoeken van onze verkeerde overtuigingen.
Maak je geen zorgen als je in een van deze valkuilen bent gelopen. We raken allemaal verstrikt in het ego. Het kan voor ons bijzonder moeilijk zijn om duidelijk te zien wanneer het ego bepaalde overtuigingen en ideeën ‘vergeestelijkt’. Hoe opener, nederiger en eerlijker je bent, hoe meer je door deze trucs heen kunt kijken en jezelf kunt bevrijden.
Tot slot, wees niet bang in het donker. Wees niet bang om ongelijk te hebben. Alles, hoe pijnlijk ook, is een leermoment. Aan het eind van de dag is je Ziel alles waar je naar op zoek was.
